مبانی اصلاح نژاد آبزیان
| دسته بندی | کشاورزی و زراعت |
| بازدید ها | 1 |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 78 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 102 |
مبانی اصلاح نژاد آبزیان
سرفصل
مقدمه
اهمیت اصلاح نژاد ماهیان و مقایسه آن با اصلاح نژاد دام و طیور – تأثیر آن در زندگی کنونی و اهداف کلی اصلاح نژاد ماهیان طبیعت و ساختمان ژن، موتاسیون ها و ژن های کشنده ، حتی سلول های تناسلی و انواع کروموزوم ها –اثرات فنوتیپی ژن ها مثل اثر افزایش ژنی، ارزش ژنتیکی و روش های برآورد آن ، ترکیب ژنتیکی یک جامعه و عوامل مؤثر در تغییر فراوانی ژن‌ها – قانون هاردی واینبرگ و کاربرد آن در اصلاح نژاد ماهیان، وراثت پذیری و روش های تعیین آن، براورد وراثت پذیری ، سرعت رشد و افزایش روز افزون ، بهگزینی و انواع آن ، روش های انجام برگزینی ، مبانی ژنتیکی آمیزش خویشاوندی و موارد استفاده از آن، روش های انجام بهگزینی ، روش اندازه گیری خویشاوندی، کلیاتی در خصوص به وجود آوردن افراد سرآمد(نخبه) NICK و Line - دو رگه گیری (Hybridization) و اهمیت و کاربرد آن ، روش های تشخیص ماهیان دو رگه از والدین – تعریف هتروزیس و معرفی فرمول آن =Heterosis دو رگه برتر Hybridviger ،عقیم سازی (استریل کردن) Strilization ، نرسازی ، ماده سازی ،تریپلوئیدی و تتراپلوئیدی ، تعیین جنسیت ، توارث وابسته به جنس ، برآورد ارزش ژنی ، هم بستگی بین صفات – محاسبه بهگزینی بر اساس شجره نامه .
مبانی اصلاح نژاد آبزیان بهگزینی Selection))
The Priniciple of fish breeding آمیزش خویشاوندی (Inbreading)
سرآمد ، نخبه (Nick)
منابع
1 – مبانی ژنتیک و اصلاح نژاد ماهیان . تألیف داگلاس تار، مترجم دکتر فرهاد امینی، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی .
2- کتاب اصلاح نژاد دام (روش های پیش بینی ارزش ژنتیکی ) انتشارات دانشگاه تهران . نویسنده دکتر ناصر امام جمعه کاشانی .
3- اصلاح نژاد دام های بومی . نویسنده دکتر محمد علی ادریس ،مهندس محمد مستأجران ، انتشارات آریان .
4- اثر دو رگه گیری و افزایش تولید شیر . نویسنده مهندس منوچهر صفرزادگان ، انتشارات معاونت امور دام و آبزیان (جهاد سازندگی کشاورزی )
5- انتشارات چاپ من اندهال Genetics and fish Breading
6- Fish and fisheries
7- A TEXT Book of Aquanculture
8- جزوه ژنتیک و اصلاح نژاد ماهیان دکتر فرهاد امینی
9- مبانی اصلاح دام –مهندسی صابرخوانی و مهندس فرشید مظلوم اتشارات نقش اختر .
مقدمه
breeding = The Production of yong Form animals
(Propagtion) تکثیر
اصلاح نژاد= تولید زیاد (بچه ماهیان) حیوانات در یک شرایط کنترل شده .
اصلاح نژاد علم کاربردی ژنتیک است که استفاده از اختلافات قابل وراثت افراد جمعیت را در جهت منابع بشر تغییر می دهد. از به کار گیری اصول اساسی اصلاح نژاد در پرورش آبزیان مدت زیادی نمی گذرد و این علم در مقایسه با اصلاح نژاد دام و نسبت به صنعت دام پروری کمی جدیدتر می باشد. به عبارت بهتر در صنعت پرورش ماهی معمولاً ماهیانی مورد استفاده قرار می گیرند که یا مستقیماً از ذخایر وحشـی به دسـت آمده اند و یا فقط چند نسل از انتقال آن ها از محیط های طبیعی می گذرد.
در این زمینه فقط چند سویه (Strain ) از کپور ماهیان و قزل آلای رنگین کمان در برخی از نقاط جهان اهلی شده و می توان گفت ذخایر دیگری از این ماهیان اهلی شده وجود ندارد . از طرفی اطلاعات اساسی مورد نیاز برای اجرای برنامه های علمی و منطقه‌ای اصلاح نژاد ماهیان اندک است.
در یک جمله می‌توان گفت که هدف اصلاح نژاد افزایش توان تولید می باشد. این تولید چه از نظر وزنی ، چه از نظر طول و چه از نظر خصوصیات کیفی نظیر رنگ مناسب و شکل ظاهری در برنامه های اصلاح نژاد تحت بررسی قرار می گیرد. تا کنون در صنعت پرورش ماهی بر اتثنای ماهیان زینتی ،اصلاح نژاد دارای نقش کمتری در بالا بردن تولید بوده است. بیشتر پرورش دهندگان برای افزایش تولید فقط بر کنترل فکر بهبود غذا و جلوگیری از بروز بیماری ها شد وشاید نداند که با یک نظارت و کنترل درست به هنگام باعث افزایش پتانسیل بیولوژیکی ماهیان شوند.
دو ماهی کاملاً یکسان در طبیعت وجود ندارد و تنوع موجود در یک جمعیت از ماهیان در برگیرنده تمام فنوتیپ های واقعی آن هاست .
از دیرباز بشر به پرورش و اهلی ساختن دام بخصوص گوسفند، بز، اسب و گاو پرداخت تا بتواند با انتخاب والدینی که خصوصیات ظاهری بهتری دارند و از رشد مناسبی برخوردارند ، فرزندان قوی تر و مقاوم تر ایجاد نمایند.
به همین دلیل است که یک علم اصلاح نژاد ماهی نسبت به اصلاح نژاد دام از سابقه زیادتری برخوردار نیست و فقط در چند ساله اخیر (نیم قرن اخیر) به آن توجه زیادی شده است.
نکته مهم آنکه هدف کلی برنامه های اصلاح نژاد افزایش پتانسیل بیولوژیک یک جمعیت می باشد.
فنوتیپ: خصوصیات قابل مشاهده یا اندازه گیری نظیر : رنگ ، طول، وزن ،تعداد خارهای باله پشتی و … است.
به طور کمی ماهیانی برای پرورش مقرون به صرفه ترند که دارای رشد سریعتر، درصد بالاتر گوشت (لاشه) باشند. ضریب تبدیل نهایی پایین تری داشته باشند و مقاومت بیشتری به بیماری از خود نشان دهند، همة این مزایا در مدیریت کارگاهی تکثیر با رعایت اصول ژنتیک و اصلاح نژاد امکان پذیر است.
در برنامه های اصلاح نژاد دام یا ماهیان هدف این است که حیواناتی که دارای ظرفیت ژنتیکی بالاتر از میانگین داشته باشند، در ابتدا انتخاب شده و ازآن ها به عنوان والدین نسل بعد استفاده شود. در این صورت انتظار این است که میانگین ظرفیت ژنتیکی فرزندان بیشتر از میانگین نسل والدین باشد.
تاریخچه اصلاح دام
از زمانی که بشر دریافت علاوه بر شکار حیوانات و مهاجرت از جایی به جای دیگر می تواند گله هایی از حیوانات را در یک محل نگه داری نماید و با فراهم آوردن غذا برای آن ها و مراقبت از آن ها اقدام بر بومی سازی و اهلی کردن حیوانات نمود در حقیقت گام های اولیه را برای اصلاح نژاد دام برداشت.
شاید بیش از 6000 سال از اهلی کردن دام ها تا کنون می گذرد.
هدف انسان ازاهلی کردن:استفاده بیشتروبهترازمحصول آن ها بود.بنابراین دام هایی می توانستند بهتر پاسخ گو باشند که احتیاجات انسان را در طول زمان برآورده اند . شاید اولین حیواناتی که اهلی شدند سگ، گاو و سپس طیور بوده است و انسان های نخستین با مراقبت از آنها در حقیقت نوعی انتخاب مصنوعی به کار می بردند که بر این اساس کم کم علم اصلاح دام شکل پذیرفت .
انسان ها سعی می کردند که جانورانی را در کنار خود اهلی سازند که میزان گوشت بیشتری داشته باشند و یا از شیر دهی مناسبی برخوردار باشند .
در خصوص گوسفندان بیشتر از نژادهایی استفاده می شد که علاوه بر وزن مناسب تولید پشم آن ها نیز بیشتر باشد و حتی کم کم طیوری را در کنار خود اهلی نمودند که بتواند در مواقع مختلف از گوشت و تخم آن ها به خوبی استفاده نمایند.
بنابراین در ابتدا علاوه بر انتخاب مصنوعی ، همیشه بشر در فراهم سازی محیطی مناسب برای حیوانات کوشیده است تا بتواند به خوبی از آنها نگه داری نموده ودر مواقع ضروری از آن ها تغذیه نماید.
نکته مهم آنکه تا قبل از قرن 17 میلادی تصویر روشنی از کارهای انجام شده در اصلاح نژاد دام در دسترس نیست و فقط برخی از افراد با ذوق و هنر در حین دامداری به طور پراکنده و تفننی به اصلاح دام می پرداختند. اما کم کم موسساتی در آمریکا و اروپا جهت شناسایی بهتر حیوانات و درست کردن شجره نامه برای نژادهای شناخته شده به وجود آمد. این موسسات کم کم استانداردهایی را برای انتخاب حیوانات برتر با ویژگی های ظاهری و تولید گوشت بیشتر در نظر گرفتند و حتی با راه اندازی جشنواره ها و مسابقات مختلف به کسانی که چنین حیواناتی را پرورش می دادند ، جایزه نقدی پرداخت می نمودند ، کم کم این موضوع اهمیت بیشتری یافت و باعث شد علمی به نام اصلاح نژاد که بتواند با قضاوت های دقیق خود راه کارهای مناسب برای افزایش توان تولید را ادامه دهد به وجود آمد .
نام دانشمندان زیادی در عرضه اصلاح نژاد در دنیا مطرح شد. Charls در 1859 با چاپ کتابی در خصوص اصول انتخاب طبیعی و تنازع بقاء انقلاب بزرگی در مکتب فکری زیست شناسان آن زمان به وجود آورد.
پس از آن داروین با ارائه نظریات مختلق در این عرصه پانهاد ولی متأسفانه نتوانست تفاوت های ژنتیکی و غیر ژنتیکی وابسته به محیط را کاملاً از یکدیگر متمایز سازد.
بنا به گفته داروین به وجود آمدن گونه های مختلف موجودات نتیجه انتخاب طبیعی آن هاست و برای زنده ماندن آن دسته از موجوداتی شانس بیشتری دارند که بهتر بتوانند با شرایط محیطی سازش پذیر باشند و از خود تعداد فرزندان بیشتری را باقی بگذارند .
مندل (mendel) در سال 1865 گام های بزرگی را در عرصه علم ژنتیک و توارث صفات از خود به یادگار گذاشت اما نتوانست اثر فوری چندانی بر علم اصلاح نژاد دام داشته باشد.
چندین سال بعد کم کم دانشمندان دیگری نظیر گالتون در سال 1899 Golton با کشف مجدد قوانین مندلی در علم ژنتیک پیشرفت های زیادی را برای نهادینه کردن علم اصلاح نژاد دام برداشتند و به خوبی به بررسی های کمی اختلاف بین خویشاوندان پرداختند که اکنون کاربرد وسیعی در علم اصلاح نژاد دام دارد.
از آن پس کم کم دانشمندان زیادی در این علم راه یافته از خود اثرات چشمگیری به جا نهادند . Fisher ، Wrightو Holdon و Lush در این سال های 1918 تا 1939 با برداشت های درستشان از تکامل موجودات و انتخاب طبیعی علم ژنتیک جمعیت را پایه گذاری نمودند و بر همان اساس قوانین دقیقی را برای شرکت نصف به نصف والدین در ایجاد صفات فرزندان پایه گذاری نمودند و حتی از علم آمار برای اندازه گیری و محاسبه صفات اشاره نمودند.
این موفقیت هایی چشم گیر در نهایت باعث افزایش تولید دام های اهلی و همراه کردن این تولیدات با خواست های بشر گردید و نقش مهمی دراصلاح نژاد دام برداشته شد.
تعریف اصلاح دام :
اصلاح دام (Animal breeding) عبارت است از مجموع شیوه های ممکن در بالا بردن ظرفیت ارثی یا ژنتیکی دام ها تا بتواند تبدیل مؤثر مواد گیاهی بر تولیدات دامی را افزایش دهد و به عبارت بهتر با بالابردن کیفیت تولید و افزایش نوع محصول بازدهی بهتری از دام ها را سبب شود.
بنابراین اصلاح نژاد دام علم کاربردی ژنتیک است که می توان با اصول علم ژنتیک به خوبی سیستم های مدیریتی را فعال نمود تا تأثیرات فراوانی بر میزان تولید ظاهر گردد. اصلاح نژاد یک علم مستقل نبوده و ارتباط تنگاتنگی با سایر علوم دارد. به خصوص علم ژنتیک در برگیرنده اطلاعات ارزشمندی برای علم اصلاح نژاد است شاید هدف کمی اصلاح دام افزایش پتانسیل یا توان تولیدی در موجودات پرورشی باشد ولی این امر آیا فقط با بهبود تغذیه و بهداشت دام صورت می پذیرد . پاسخ سؤال به راحتی روشن است. پتانسیل ژنتیکی حیوانات پرورشی از اهمیت زیادی همانند غذا و بهداشت برخوردار است. دست یافتن به ظرفیت بالای ارثی در دام ها جزء از طریق شناخت ساختمان ژنتیکی و آشنایی با قوانین حاکم بر سیستم انتقال آن ها از نسلی به نسل دیگر ممکن نیست .
صفات مهم اقتصادی در دام ها و طیور عبارتند از :
-افزایش تولید شیر، پشم و گوشت
- افزایش وزن و تعداد تخم در طیور
- افزایش تعداد فرزندان
بنابراین این صفات در حقیقت باید ابتدائاً مشخص شود و سپس درباره روش های انتقال آن ها به فرزندان کاملاً بررسی شود. بعضی صفات ممکن است کمی باشد و بعضی کیفی باشد. در این خصوص می توان اشاره نمود که بسیاری از خصوصیت های رشد وزنی و طولی در ماهیان جزء صفات کمی است ولی برخی از صفات نظیر رنگ ، نوع چشم می تواند به عنوان صفات کیفی و شکل باله ها باشد.
برای پرورش دهندگان ماهی صفات کمی اهمیت بیشتری از کیفی دارد. اما برای کسانی که در صنایع تکثیر ماهیان زینتی (تکثیر و ازدیاد) مشغول به فعالیت هستند هدف افزایش وزن ماهی نیست بلکه پیدا کردن شکل ظاهری زیبا و رنگ مناسب است بنابراین شبیه صفات کیفی مدنظر قرار می گیرد.
به طور کلی اصلاح دام به جزء به وجود آوردن تغییرات و تنوع ژنتیکی در جوامع حیوانی اهداف دیگری نظیر بهره بـرداری اقتبـاسی و افزایـش توان تولیـدی را دنبال می کند. این علم در حقیقت کاربرد علم ژنتیک است تا بتواند یک جامعه زنده را در حال تغییر مورد بررسی قرار دهد . به همین دلیل نزدیکی بسیاری بین اصلاح دام و ژنتیک جمعیت Population Genetic وجود دارد.
اصلاح دام در ایران :
آن چه که در ایران در ارتباط با اصلاح دام صورت گرفته بیشتر جنبه آمیخته گری و دو رگه گیری داشته است . شاید بهتر بتوان گفت که در زمینه بهگزینی کارهای اصولی در چند سال گذشته صورت نپذیرفته است.
اولین کارهای مربوط به اصلاح دام برای افزایش میزان شیر و تولید گوشت در دام های ایران به سال های 1333 برمی گردد. در آن زمان نخستین بنگاه پرورش و ترویج دام های خارجی در حیدر آباد کرج فعالیت خود را با وارد نمودن نژادهای خارجی پر تولید و تلقیح آن ها با دام های بومی ایران آغاز نمود.
در سال های 1347 و 1348 ، شیوع طاعون گاوی لطمه جبران ناپذیری به این دورگه‌های بوجود آمده زد و متأسفانه تعداد زیادی از آن ها را از بین برد. در سالهای بعد نیز دورگه گیری دام های بومی ایران با دام های خارجی شاید بودن هدف مشخص بسیار صورت گرفته است که هنوز از کیفیت و کمیت دام های تولیدی اطلاعات جامعی در دسترس نیست.
در طبیعت دو ماهی کاملاً یکسان وجود ندارد و تنوع وجود در جهت ماهیان در برگیرنده تمام فتوتیپ های واقعی آن ها هستند. فقط بر اساس اصول ژنتیک می توان بر علل بنیادی تنوع موجود در ماهیان پرداخت و به روش به ارث رسیدن این صفات از والدین به فرزندان پی برد. سابقه پرورش ماهی هر چند خیلی زیاد است اما سابقه اصلاح نژاد ماهیان بسیار کوتاه است و فقط شاید منحصر به چندگونه کپورماهی اصلاح شده و یک یا دو گونه ماهی قزل آلا باشد و بیشتر ماهیان مورد استفاده یا مستقیماً از ذخایر وحشی به وجود آمده اند یا فقط چند نسل از انتخاب آن ها از محیط های طبیعی می گذرد.
در پرورش ماهی نیز مانند پرورش دام فقط قبلاً بر تغـذیه و بـهداشت ماهـیان توجه می شد و اطلاعات زیادی از خصوصیات ژنتیکی ماهیان در دسترس نبود اما در سال های اخیر مدیریت علم ژنتیک و کاربرد آن در پرورش وتکثیر ماهی باعث شده است که ذخایر ژنتیکی ماهیان بیشتر مورد توجه واقع شود.
مروری بر اصلاحات ژنتیک :
ژن ها و کروموزم ها (Gene = Locus) : ژن ها واحد بنیادی وراثت بوده و در بسیاری از کتب ژنتیک کلمه لکوس = Locus یا جایگاه ژنی نیز مترادف آن قرار گرفته می شود در حقیقت واحدهای وراثتی هستند حاوی روزهای بیولوژیک و دارای نقشه ایجاد فنوتیپ Phenotype یک ژن در واقع آرایش خطی زیرواحدهایی است بسیار ویژه و خود قطعه کوچکی است از یک مولکول بسیار بزرگ به نام DNA: Dexy Ribo Nucleic
ژن ها می توانند به یک یا چند حالت مختلف وجود داشته باشند. به حالت های مختلف یک ژن آلل (Allele) می گویند.
هر ژن در یک جهت ممکن است بیش از 1 تا 10 حالت یا آلل داشته باشد. اگر ژنی 1 آللی باشد یا یک حالت را از خود نشان دهد اصطلاحاً تک حالتی یا mono morphic است ولی اگر یک ژن بتواند دارای چند شکل مختلف باشد پلی مرفیک Poly morphic نامیده می شود.
آن چه که مسلم است ترکیب توالی بازها (به خصوص بازهای جت ) در آلل های مختلف با هم متفاوت بوده و می تواند باعث تنوع در پیام های ژنتیکی شود. و درنهایت فنوتیپ های (صفات های) مختلفی را از خود بروز دهد. بنابراین اجرای هر گونه برنامه اصلاح نژاد و باید اگر به منظور افزایش توان تولید صورت پذیرد به خوبی فنوتیپ های مختلف را شناسایی نموده واریانسی از این فنوتیپ ها تهیه شود و در مورد کنترل ژنتیکی ماهیان برآیند یا در نهایت پس از چند دوره برنامه صحیح اصلاح نژادی به افزایش توان تولیدی دست یافت.
در حقیقت هر ژن مجموعه ای بازهای جفت است که از یک نظم خطی ویژه برخوردارند و با دو ستون قندریموز و فسفر اتصال دارند.
کاریوتایپینگ چیست Karyotyping : در حقیقت مرتب کردن کروموزوم های یک گونه بر حسب نوع و اندازه ی آن ها است .
برای کاریوتاپینگ دانش انواع کروموزوم ها و به خصوص موقعیت سانترومر آن ها بسیار حائز اهمیت است.
تعداد کروموزم ها در جانوران مختلف متفاوت بوده ولی در یک گونه معین ثابت است.به طور کلی کرموزوم ها بیشتر به صورت جفت یا همولوگ هستد و موجوداتی که در چنین حالتی به سر ببرند اصلاحاً دیپلوئید یا n 2 کروموزوی = Diploid می باشد.
البته ممکن است بر اثر شوک های حرارتی و یا شیمیایی و یا حتی فشار در هنگام لقاح و تشکیل سلول تخم تغییراتی در تعداد کروموزوم ها ظاهر شود و به عنوان مثال در تتراپلوئیدی Tetraploid تعداد کروموزم ها به N4 می رسد. این حالت ها بسیار اسثنائی بوده و در طی دوران تکاملی ممکن است اتفاق بیافتد.
در عملیات تکثیر و پرورش ماهی ممکن است به خصوص در مراحل تقسیم سلولی و تشکیل جنین تغییراتی در تعداد کروموزوم ها حاصل شود. در موارد نادری تعداد کروموزوم ها ممکن است 3 برابر گردد. تریپلوئیدی Triploid
|
البته جمعیت طبیعی ماهـیان تریـپلوئید معـمولاً نادر است.این ماهیـان معمولاًعـقیم می باشند ولی به همین دلیل انرژی برای رشد گنادهای جنسی مصرف نمی کنند واز رشد مناسب در مدت کوتاهی برخوردارند . رشد خوبی دارند عقیم n3
نقطه سانترومر و مرکز کرموزوم و فاصله آن بین بازوهای بلند و کوتاه کروموزوم اهمیت زیادی دارد. در گذشته فقط بر اساس تشخیص چشم کروموزوم‌ها را ردیف و مرتب می کردند.
اما در سال های اخیر دانشمندی به نام لیوان Leavan)) با مطالعات خود ثابت نمود که می توان براساس نسبت بازوهای بزرگ و کوچک نوع کروموزوم را تعیین نمود. به عنوان مثال اگر این نسبت 1 تا 3/1 باشد حتماً کروموزوم ها metacentric متاسانتریک است.
در کاریوتاپینگ دو نکته حائز اهمیت است:
1- شناسایی جفت کروموزوم های همتایا همولوگ
2- مرتب کردن کروموزوم ها براساس نوع واندازه آن ها از بزرگ به سمت کوچک .
هنگامی که در یک جهت افرادی پیدا شوند که در یک لوکوس معین فقط یک نوع آلل داشته باشند این دو آلل مشابه یکدیگر باشند مثل aa AA BB در این حالت اصطلاحاً گفته می شود که در آن لوکوس به صورت خالص یا هموزیگوس Hemozygous می باشند. اما ممکن است در جهت های متفاوت و در یک لوکوس معین دو آلل مختلف وجود داشته باشد Aa Bb در این حالت می توان گفت که در آن لوکوس آلل ها ناخالص هستند و هتروزیگوس Heterozygaus می باشند .
|
تقسیم بندی کروموزوم ها
آتوزوم : بیشتر کروموزوم های جانور را تشکیل می دهد .
کروموزوم های جنسی ، که تعداد آن ها کمتر بوده و از نظر شکل نیز با کرووزوم های غیر جنسی کمی متفاوتند به خصوص در جنس نر و ماده این تفاوت ها کاملاً آشکار می گردد.
نکته مهم : تشخیص کروموزوم های جنسی در ماهیان کاری بسیار مشکل است . دانشمندی به نام Sola در 1981 به مطالعه تحلیلی کاریوتایپ 810 گونه از ماهیان استخوانی پرداخت و فقط توانست در 29 گونه از آن ها یعنی کمتر از 6/3 درصد کروموزوم های جنسی را تشخیص دهد و بقیه کروموزوم ها بیشتر از نوع آتوزوم و یا کروموزوم های غیر جنسی بوده است.
نکته: علاوه بر اینکه تعیین جنسیت به ژنتیک برمی گردد ولی دو اصل محیطی نیز در آن دخیل است و در ماهیان نیز ژنتیک والدین نیست بلکه محیط نیز تأثیر گذار است. ثابت شده است اگر به هنگام لقاح و تشکیل سلول تخم ، تغییرات دمایی ، شوری ،نور و حتی فشار صورت گیرد. ممکن است در تعیین جنسیت ماهیان تغییرات عمده ای به وجود آید توانایی دخالت در ژنتیک ماهیان به وسیله عوامل محیطی (Envirnmental) از اهمیت زیادی برخوردار بوده و حتی می توان قبل از آن که جنسیت در ماهیان کامل شود با استفاده از هورمون های مختلف جمعیت های تک جنسی جهت جلوگیری از تکثیر بی رویه در استخر صورت می پذیرد.
هدف اصلی طرح های اصلاح نژاد ماهیان تیلاپا ،تولید جمعیت های تک جنسی به منظور پیشگیری از تولید مثل آن ها در طی دوره باروری است. به عبارت بهتر می توان فقط با یک نوع دورگه گیری می توان به خوبی جمعیت های خاصی از جنس نر را به وجود آورد. چرا که در تیلاپا جنسیت نسبتا ساده بوده و فقط به وسیله کروموزوم های جنسی کنترل می شود. اما برخی دیگر از ژن ها نیز وجود دارند که می توانند سبب تغییر جنسیت شوند. بنابراین می توان گفت روش دو رگه گیری در تولید جمعیت تک جنسی تا 98 درصد موفق است.
وراثت فنوتیپ های کیفی : و تقسیم بندی فنوتیپ ها:
اختلافات فنوتیپی در ماهیان و تمام موجودات زنده به 2 دست کلی 1- تنوع کیفی و 2- تنوع کمی Quantitave Variatiol تنوع کمی (قابل اندازه گیری)
Qualitive Variation تنوع کیفی (بیشتر با این کار داریم .
در مجموع می توان این دو نوع تقسیم بندی را به سادگی از هم جدا نمود، فنوتیپ هایی از نظیر طول،وزن که قابل اندازه گیری شد معمولاً فنوتیپ های کمی نامیده می شوند. وراثت این نوع فنوتیپ ها کمی مشکل تر و با برنامه ریزی اصلاح نژاد دقیق تری صورت می پذیرد.
اما دسته دوم : فنوتیپ های کیفی می باشد که به خوبی قابل شناسایی باشد و بیشتر افراد و زیست شناسان با آن ها سرو کار دارند. در این نوع فنوتیپ ها تغییرات تدریجی دیده نمی شود و می توان گفت که در یک جمعیت زنجیره پیوسته ای را ایجاد نمی کنند. نمونه هایی از این نوع صفات عبارتند از:
1- زالی (آلبینیم) و رنگ طبیعی در گربه ماهی کانالی
2- رنگ های آبی و رنگ های طبیعی در کپور معمولی
3- دم چادری و دم گرد در ماهی گوپی
4- حالت های پشت زنیی و طبیعی در تیلاپیا
5- الگوهای رنگ آمیزی نظیر خال دار و بی خالی در ماهی پلاتی Platy Lish ماهیان پهن
6- حالت فلس از نوع خطی – چرمی- آئینه ای وفلس دار کامل در ماهی کپور معمولی .
ژنتیک فنوتیپ های کیفی ساده تر بوده و اغلب به ژنتیک مندل (Mendel Genetic) معروف است. به عبارت بهتر می توان از طریق این ژنتیک کلاسیک به خوبی بروز فنوتیپ های دلخواه را پیش بینی نمود.
نکته : محققین ژنتیک و اصلاح نژاد معمولاً با هدف بهره برداری از ماهیان خاص آن ها را مورد تحقیقات ویژه قرار می دهند. اندازه گیری فنوتیپ در ماهیان به خوبی امکان پذیر است و در نهایت باید این فنوتیپ ها یا صفات مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند ، پس به منظور بهره برداری از پتانسیل بیولوژیکی یک جمعیت باید از واریانس فنوتیپی (Phenotype Variance) آن جمعیت اطلاع کامل حاصل نمود تا بتوان با تجزیه و تحلیل آن به خوبی جمعیت های مختلف را مورد مطالعه قرار داد.
برای تعیین یک برنامه اصلاح نژاد که قادر به تعیین فراوانی آلل‌ها و فنوتیپ ها باشد باید به خوبی در ابتدا نقشه بیولوژیک آن فنوتیپ شناسایی شود و پس روش مناسب برای انتخاب صفت مورد نظر به سایر نسل ها مورد بررسی قرار گیرد.
یکی از اهداف مدیریت ذخایر ماهیان مولد (Broodstock) افزایش توان تولید می باشد. از لحاظ ژنتیکی چنین کاری باید با برنامه اصلاح نژادی همراه باشد.
در ابتدا برنامه های برگزینی یا Selection مطرح می گردد تا بتوانند به راحتی تغییر فراوانی آلل ها را امکان پذیر نماید. چرا که برخی از آلل ها کاهش دهندة توان تولید هستند که باید آن ها را حذف نمود و برخی از آلل ها سبب افزایش قدرت و پتانسیل تولید می گردند که باید به ارزیابی و تثبیت آن ها اقدام نمود، بنابراین توانایی فراوانی آلل ها به منظور ارزیابی میزان پیشرفت کار و پیشرفت تولید بسیار حائز اهمیت است.
در یک برنامه اصلاح نژادی محقق باید فنوتیپ های مطلوب و اقتصادی را شناسائی کند و سپس به حذف فنوتیپ ها و یا صفات نامطلوب بپردازد پس از چند نسل توان تولید را به حداکثر برساند.
در حال حاضر توانایی دست بردن به فراوانی آلل ها و فنوتیپ ها بسیار مهم است و اخیراً تولید جهت های همسانرا (Bread True) مورد توجه زیادی قرار گرفته است در ایالات متحده آمریکا و حتی اروپا قوانینی وجود دارد که اجازه می دهد یک تکثیر کنند یا یک پرورش دهنده در صورتی که موفق شود یک سویه جدید با زنک مطلوب و خصوصیات ظاهری مناسب و توان تولیدی بالا ایجاد نماید پاداش زحمات خود را دریافت نموده و تولید این سویه را انحصاری نماید.
به عنوان مثال در آمریکا برخی از پرورش دهندگان ماهی قناتی را با رنگ قرمز گل سرخ به وجود آورند و این فقط بر وسیله برگزینی در طی یک برنامه اصلاح نژادی و تولید یک جمعیت همسان زا امکان پذیر شده است.
فنوتیپ های مختلف در ماهیان دارای ارزش های اقتصادی مختلفی هستند برای آنکه یک مدیر اصلاح نژاد بتواند به خوبی برنامه هایی را تنظیم نماید که به تولید بیشتر دست یابد باید بتواند کلیه فنوتیپ ها را از لحاظ کمی و کیفی شاسایی کرده و از یکدیگر تمایز دهد. پس در یک برنامه دقیق فنوتیپ های نامطلوب به فنوتیپ های مطلوب ارزش بیشتری قائل نشود.
در مورد هر فنوتیپ ارزش یک جمعین هنگامی به حداکثر خود می رسد که آن جمعیت بتواند گونه‌های همسان زای خود را تولید کند. به عبارت بهتر مولدین قدرت انتقال صفات مطلوب را به فرزندانشان داشته باشند ،به همین جهت است که هدف دست بردن به فراوانی آلل ها و ایجاد فنوتیپ های مطلوب می باشد، تا درنهایت جمعیت های همسان زا تولید گردد. در یک جمله می توان گفت به جمعیتی همسان‌زا گفته می شود که والدین از نظر صفت یا صفات خصوصی بتوانند در فرزندان و نسل های بعدی نیز این صفات مطلوب را نسل نمایند.
جهت دریافت فایل مبانی اصلاح نژاد آبزیان لطفا آن را خریداری نمایید
بهداشت عرضه و مصرف آبزیان
| دسته بندی | عمران |
| بازدید ها | 1 |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 54 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 40 |
بهداشت عرضه و مصرف آبزیان
مقدمه
آبزیان از گذشته بعنوان غذای بسیار مهمی از حیث دارویی مطرح بوده است. در دهه های اخیر نیز
با توجه به رشد روزافزون جمعیت و وجود سوء تغذیه در بسیاری از نقاط دنیا آبزیان می توانند در مقام تأمین پروتئین مصرفی مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار باشند. غذای پر ارزش به غذایی گفته می شود که دارای مواد و عناصر غذایی لازم برای بدن و فاقد مواد غیر لازم و مضر باشد. غذاهای دریایی عملا جزء این گونه از غذاها به حساب می آیند زیرا علاوه بر داشتن اسیدهای آمینه ضروری و کافی محتوی انواع متعدد و مقادیر مناسبی از ویتامینها و مواد معدنی بوده و هر چه در رژیم غذایی انسان ماهی و سایر آبزیان بیشتر باشد بدلیل دریافت عناصر غذایی ضروری بیشتر، درصد ابتلاء به بسیاری از انواع بیماریها کاهش خواهد یافت.
ارزش غذایی جانوران آبزی و اثرات اعجاب آور اسیدهای چرب امگا-3 موجود در گوشت و روغن آبزیان، آنها را به عنوان غذای سلامتی در تمام دنیا شناسانده است به طوریکه امروزه در حدود 25 درصد از سهم پروتئین حیوانی کل جهان از آبزیان تامین می شود. آبزیان با دارا بودن بیشترین درصد پروتئین در مقایسه با گوشت قرمز (18 تا 24 درصد)، قابلیت هضم 96 درصد (به دلیل بافت پیوندی کمتر و فقدان الاستین)، اسیدهای چرب غیر اشباع ضروری مانند امگا 3 ، اسید آمینه های ضروری بدن مانند لیزین، ویتامین ها از جمله ویتامینهای محلول در چربی و مواد معدنی مهم به ویژه آهن، ید و کلسیم از نظر غذایی دارای ارزش بسیار بالایی هستند و در درمان بسیاری از بیماریهای گوارشی ، عروقی و... به عنوان دارو مطرح می باشند.
در مقابل میزان انرژی در گوشت ماهی در مقایسه با سایر انواع گوشتها بسیار کمتر است بنابراین عوارضی همچون چاقی ناشی از مصرف انرژی زیاد در استفاده از گوشت آبزیان بسیار کمرنگتر خواهد بود. اسیدهای چرب غیر اشباع موجود در گوشت آبزیان در تنظیم عمل سلولهای بدن، محافظت بدن در برابر تومورها، فشارهای عصبی، رسوب کلسترول در جداره رگهای خونی، ایجاد لخته خون و رشد غدد سرطانی، بهبود گردش خون مویرگی و کاهش فشار خون و ... مؤثر می باشد و به صورت کلی می توان گفت که گوشت آبزیان در تامین نیازهای روزانه پروتئین خانوار، سلامتی جامعه و پیشگیری از بیماری ها دارای اهمیت بسیار زیادی است لذا به منظور کاهش مشکلات و بیماریها لازم است اقدامات مؤثری جهت تشویق مردم به مصرف ماهی انجام گیرد و بایستی تلاش نمود تا آبزیان در جیره غذایی کلیه افراد جامعه تثبیت شوند.
سرانه مصرف آبزیان در دنیا
در مقایسه سهم سرانه مصرف آبزیان درکشورهای توسعه یافته و در حال توسعه اختلاف مصرف بین آنها بسیار زیاد می باشد. متوسط سرانه مصرف ماهی و سایر آبزیان در ایران کمتر از 8 کیلوگرم برای هر نفر در سال می باشد و این در حالیست که متوسط سرانه مصرف آبزیان در جهان 4/16 کیلوگرم می باشد
و این رقم در برخی کشورها نظیر ژاپن به طور میانگین در حدود 64 کیلوگرم ذکر شده است و همین امر باعث گسترش و پیشرفت چشمگیر صنایع شیلاتی اعم از تولید و بسته بندی آبزیان در کشور مذکور
و سایر کشورهای آسیای شرقی شده است بنابراین در کشور ایران نیز به منظور تقویت تولید و حمایت
از تولید کنندگان باید میزان مصرف و در نتیجه تقاضا را بالا برد نه میزان عرضه زیرا افزایش بی رویه عرضه باعث کاهش قیمت فروش و در نتیجه کاهش سود خالص پرورش دهندگان و در نهایت تولید خواهد شد. کارشناسان تغذیه میزان مصرف هفتگی ماهی را حداقل 200 تا 400 گرم توصیه می نمایند که در 2 تا 3 وعده غذایی هر هفته بایستی گنجانده شود.
میزان سرانه مصرف آبزیان در ایران در سالهای اخیر پیشرفت بسیار چشمگیری داشته است که دلیل آن وجود تبلیغات دولتی به ویژه تبلیغات سازمان شیلات و وزارت بهداشت ، افزایش تولید انواع ماهی ها به ویژه قزل آلا در سالهای اخیر و افزایش تنوع در عرضه و بسته بندی بوده است. در شهرهای غیر ساحلی ایران بیشترین مصرف ماهی مربوط به گونه قزل آلای رنگین کمان می باشد که دلیل آن بالا بودن تولید و عرضه قزل آلا، کم بودن نسبی قیمت آن در مقایسه با سایر ماهیها و همچنین ترویج جایگاههای زنده فروشی این ماهی می باشد که این عوامل توانسته اند در انگیزه و تصمیم خرید مصرف کنندگان موثر باشند.
با اینحال باید متذکر شد با وجود افزایش چشمگیر مصرف سرانه طی سالهای اخیر در کشور در مقایسه این مصرف با سرانه مصرف جهانی (4/16 کیلوگرم) رقم بدست آمده بسیار کم می باشد. محققین بسیاری
در مقایسه مصرف ماهی ایران با سایر کشورهای دنیا، ایران را از نظر مصرف گوشت ماهی فقیر معرفی نموده اند. مصرف ماهی در ایران حتی از کشورهای کم در آمد و فقیر نیز کمتر برآورد شده است بنابراین تهیه یک برنامه اصولی به منظور افزایش سرانه مصرف آبزیان در کشور ضروری می باشد. جدول شماره (1) میزان سرانه مصرف چند کشور دنیا را بر اساس گزارشات سازمان خوار و بار جهانی (FAO) نشان میدهد که با بررسی این جدول می توان به فقر مصرف ماهی در ایران پی برد.
جدول 1- میزان سرانه مصرف سالیانه چند کشور و منطقه دنیا در سال 2005
|
نام کشور |
سرانه مصرف |
نام کشور یا منطقه |
سرانه مصرف |
|
فرانسه |
5/33 |
غنا |
5/25 |
|
ژاپن |
7/64 |
نیجریه |
8/9 |
|
ونزوئلا |
2/19 |
آنگولا |
9/16 |
|
مصر |
7/14 |
کشورهای توسعه یافته |
5/23 |
|
بنگلادش |
9/12 |
کشورهای در حال توسعه |
5/14 |
|
مالزی |
6/60 |
اتحادیه اروپا |
7/25 |
اهمیت روش مصرف ماهی
البته با تمام خواصی که برای آبزیان و امگا ۳ موجود در روغن ماهی ذکر گردید، حصول خواص فوق بستگی به عوامل متعدد دیگری نیز دارد. همانگونه که در مطالب گذشته نیز ذکر شد روغن ماهی بسیار حساس بوده و در اثر حرارت بالا سریعا اکسید می شود. تحقیقات نشان داده است که بهترین روشهای پخت ماهی به ترتیب روش بخارپز، آب پز و کبابی می باشند و کسانی که ماهی را به صورت سرخ شده مصرف می کنند از نظر ابتلا به عوارض قلبی و سایر بیماریها تفاوتی با افرادی که ماهی مصرف نمی کنند نداشته اند زیرا سرخ شدن ماهی در حرارت بالای روغن باعث از بین رفتن مواد غذایی مفید موجود در گوشت ماهی شده و از طرف دیگر خود روغن مصرف شده در عمل سرخ کردن عاملی برای افزایش خطر بروز سکته و چاقی مفرط می باشد علی رغم مشکلات ناشی از سرخ کردن ماهی، متاسفانه آمارهای بدست آمده حاکی از آن است که اکثر مردم کشورمان ماهی را به این روش مصرف می کنند که بایستی با آموزش و تبلیغات گسترده به ویژه از طریق رسانه ها فرهنگ روش پخت صحیح ماهی را ترویج نمود. در انتخاب گونه ماهی مورد مصرف باید تلاش نمود با توجه به وجود مواد مغذی متنوع و خواص ویژه هر گونه آبزی انوع مختلف آبزیان را به منظور دستیابی به مواد غذایی ضروری استفاده نمود.در نهایت باید تاکید کرد که ماهی غذای سلامتی است، اگر تازه باشد و به روش مناسب طبخ شود.
باور آبزی پروران عرضه ماهیان پرورشی روز به روز با تقاضای بیشتر مصرف کنند گان مواجه شده است.این امر طبیعی به نظر می رسد که مردم ، تولیدات بهداشتی با کیفیت استاندارد را می پسندند.امروزه علاوه بر بیماریهای عفونی ، باقیمانده های سموم کشاورزی،داروهای دامپزشکی ،فلزات سنگین ، مواد آلی
و غیر آلی نیز در آبزیان از چالشهای مطرح بوده و ضروری است که تولیدات شیلاتی از هر دو نظر اقتصادیو بهداشتی مد نظر قرار گیرند.در مزارع پرورشی ، در صورتی که خسارت ماهیان تلف شده ، هزینه درمانو کاهش میزان رشد ماهیانی که بعد از بیماری بهبود می یابند ، محاسبه شود منجر به افزایش قیمت تولیدو سود کم آبزی پروران می گردد.
ماهیان معمولا" در معرض عوامل بیماریزا و پاتوژن های بالقوه قرار دارند اما در بیماریهای آنها
یک ارتباط ساده بین پاتوژن ها و ماهی رخ نمی دهد ،بلکه در مزارع متراکم ، شرایط محیطی باعث استرسهای قابل توجه شده و ماهیان را به طیف وسیعی از پاتوژن ها حساس می نماید.در آبزی پروری ،
می توان با مدیریت مطلوب بهداشتی بسیاری از پاتوژن های بالقوه و بیماریهای عفونی را کنترل و موجبات ارتقاء بهداشتی تولیدات را فراهم نماییم .موفقیت در برنامه مدیریت بهداشتی آبزیان با پیشگیری از بیماریها آغاز شده و با اجرای اقدامات صحیح بهداشتی کامل می گردد. برنامه مدیریت بهداشتی می تواند در سراسر جهان برای تولید ماهیان سالم مورد استفاده قرار گیرد.
نظر به رشد سریع ماهیان پرورشی به عنوان یکی از بخشهای مهم تولید غذا مطرح بوده که با توسعه
و تکمیل آن می توان جانشینی مناسب برای ماهیان دریائی به حساب آورد. در سالهای اخیر میزان تولید ماهی و میگوی مزارع از نظر مقدار و ارزش افزایش یافته و با توجه به تولیدات جهانی که سالیانه نزدیک
به 10 میلیون تن تخمین زده می شود ، سهم تولیدات آبزی پروری کشورها کمی بیشتر از 12% کل تولید جهانی می باشد.اگر چه سهم تولیدات مزارع پرورشی پایین است، ولی اهمیت آن در مقایسه با تولیدات آبزیان سایر کشورها بسیار مهم قلمداد می گردد.ویژگی های منطقه ای ،فرهنگی و تاریخی هر کدام در اساس تولید و میزان توسعه آبزی پروری تاثیر داشته و از طرفی در سنتهای تاریخی مردم آسیا در امر پرورش ماهیان دارای جایگاه قابل توجهی می باشد.
بررسی آبزیان سد 15 خرداد
| دسته بندی | شیمی |
| بازدید ها | 1 |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 39 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 48 |
بررسی آبزیان سد 15 خرداد
چکیده
این پروژه در ایستگاههایی بر روی رودخانه قمرود و سد پانزده خرداد در استان قم انجام گرفت. که هدف از اجرای آن معرفی گونه های مختلف ماهیان و همچنین انواع موجودات نبتیک و سایر جانداران موجود در این منطقه می باشد.
در این بررسی از ادوات مختلف صید, جهت صید انواع ماهیان ساکن و مهاجر ( بومی و غیر بومی ) استفاده گردید ماهیان را پس از صید در فرمالین و نمونه های نبتوز را در الکل فیکس کرده و پس از انتقال به تهران کارهای بیومتری عکس و در آوردن دندان حلقی از نمونه ها انجام گرفته و بعد به کمک استاد راهنما جناب آقای دکتر غلامحسین وثوقی اقدام به شناسایی جنس و گونه آنها شد که این کار در دو فصل بهار و تابستان و در 5 ایستگاه مختلف انجام گرفت بیشتر ماهیان صید شده متعلق به خانواده کپورماهیان بودند که برخی دارای ارزش اقتصادی و برخی فاقد ارزش اقتصادی می باشند .
مقدمه :
هدف از بررسی و مطالعه آبزیان رودخانه ها نهایتاً باعث شناسایی استعدادها و سایر امکانات آبی استان در رابطه با پروش آبزیان می باشد.
در این بررسی علاوه بر مشخصات سد پانزده خرداد – مطالعاتی نیز درباره خصوصیات جغرافیایی و منابع آبی استان قم انجام شده است که در ذیل به آن اشاره می شود.
هدف از بررسی و مطالعه آبزیان رودخانه و منابع آبی شناسایی استعدادهاست که یکی از نکات مهم پروش آبزیان می باشد و از طرفی رشد روز افزون جمعیّت در کشور موجب گشته تا مسئله کمبود پروتئین اهمیت حیاتی پیدا کند لذا علاوه بر استفاده از منبع آبی وسیع کشورمان در جنوب و شمال نباید از منابع غنی آبی که در آبهای داخلی کشور موجود است غافل ماند و امید است که با پژوهش و مطالعات گسترده استعدادهای بالقوه این آبها را بصورت بالفعل در آوریم.
به عبارت دیگر شناسایی ماهیان جهت پی بردن به زیست شناسی آنها و مطالعه بوم سازگانهای آبی اولین قدم محسوب می گردد که بر پایه اینگونه اطلاعات و جمع بندی و پردازش آنها می توان روشهای صید, بهره برداری از نظر زمانی و مکانی و ارزیابی ذخایر و ترمیم ذخایر را تعیین کرده و در اختیار بخشهای اجرائی قرار داد.
فصل اول
محیط شناسی
1-1 زمین شناسی :
به طور کلی دوران سوم قسمت مهمی از نواحی اطراف قم به واسطه دریای مدیترانه مرکزی پوشیده بوده و رسوبات و ته نشینهای دریای مزبور اکنون در اطراف کوههای شاه جمال – نرداغی – دوبرادران – خضر – کیکویه – و سایر کوههای شهرستان قم دیده می شود.
آثار دریای مزبور در نقاط نامبرده همان رسوبات ماکاکر ( آهک ) و بعضی اوقات سنگهای گچی و سنگهای نمکی می باشند که متعلق به دوره میوسن از دوران سوم است که در تمام تشکیلات میوسن مارنهای خاکستری و طبقات گچ و کنگلومرا شناخته شده است در روی طبقه گفته شده و در زیر تشکیلات میوسن سنگهای سبز و آهکهای ماسه دار دیده می شود که محتوی فسیل خارپوستانی از فامیل کلیپتاسترید و به خصوص جنس اسکوتلاسوبر و توندرا می باشد.